Bodhidharma

Bodhidharma
Doğum tarixi	483
Doğum yeri	Hindistan
Vəfat tarixi	540
Vəfat yeri	Şaolin, Denfen, Çin
İxtisası	Filosof
Fəaliyyəti	bhikşu, filosof, rahib
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bodhidharma (Çində Putidamo kimi də tanınır çin. 菩提达摩) və ya qısaca Damo (ing. 达摩)  ; 440-528 və ya 536 ^{[1] [2]} ) - Çan Buddizminin ilk patriarxı, Buddizmin 28-ci patriarxı, Çan (Zen) təliminin banisi. Cənubi Hindistanın Pallava krallığının paytaxtı Kançidə anadan olub və təhsil alıb. (Bodhidharmanın tərcümeyi-hallarından birinə görə, o, Cənubi Hindistan brahmanlarından gəlib və Mahayana ənənəsində buddizmi etiqad edirdi, başqa bir tərcümeyi-halda isə Bodhidharmanın “Mərkəzi Asiyadan olan fars mənşəli” olduğu göstərilirdi. Qədim yazılarda deyilir ki, eramızdan əvvəl 475 -ci ildə buddist rahib Bodhidharma dəniz yolu ilə Çinə gəlmiş və burada səyahət edərkən öz təlimlərini təbliğ etməyə başlamışdı. Sonra o, bir müddət əvvəl Şonqşan dağında əsası qoyulmuş Şaolin monastırında məskunlaşmış və burada Çan Buddizminin ilk məktəbini qurdmuşdu. Damo, qiqonq Damo İszinzin və ya Bodhidharmanın qiqonqu adlandırılmış kompleks məşqlə Şaolin monastırının inkişafına böyük töhfə verdi, rahiblərə daha sonra qigong Damo Yijinjing və ya Bodhidharma qiqonqu adlandırılan bir sıra məşqləri öyrətdi. Onun bir neçə şagirdi arasında Çan Buddizminin ikinci patriarxı olmuş Hueyke xatırlanır.

Bodhidharma "saqqallı barbar" kimi böyük şöhrət qazandı. Başlanğıcda belə ləqəb Bodhidharmaya münasibətdə birbaşa mənada işlədilirdi, çünki Çin rahiblərindən fərqli olaraq onun saqqalı var idi. Daha sonra Bodhidharma zarafatla onun “sevimli şagirdləri” belən adlandırmağa başladılar.

Bodhidharmanın həyatı ilə bağlı etibarlı mənbələr yoxdur. Buna uyğun olaraq, bir neçə əsrlər boyu yaradılmış və dövrümüzə qədər gəlib çatan rəvayətlərdə reallıq və uydurma bir-birinə qarışır və Bodhidharma əsasən folklor personajı sayıla bilər.

Rəvayətlərə görə, Bodhidharma maariflənmənin “iki yol və dörd üsul” doktrinasının müəllifi hesab olunur. Birinci yol ("prinsipə daxil olmaq" ( çin. 入理- zhu li )) bütün canlıların "əvvəlcə saf təbiətə" malik olduğu fikrindən ibarətdir, lakin o, təfəkkür təcrübəsi ilə aradan qaldırıla bilən cəhalətin kölgəsindədir. İkinci yol ("təcrübəyə daxil olmaq" ( çin. 入实- zhu shi )) dörd üsuldan ibarətdir: 1) bütün əzabları onlara səbəb olana nifrət etmədən qəbul etmək; 2) səbəb-nəticə qanunlarının nəticəsi kimi taleyin hər hansı hadisəsini sakitliklə qəbul etmək; 3) istəklərdən əl çəkmək və ehtirasları aradan qaldırmaq; 4) dharmik qanunlara əməl etmək. Bu təlim Mahayana Buddizminin əsas baxışlarını ifadə edir və təlimdə Çan Buddizminə xas olan heç bir şey yoxdur.

Ənənəyə görə, Bodhidharma Çan Buddizminin mahiyyətini ifadə edən məşhur dörd sətirlik şeir yazmışdır, lakin əksər Buddist alimlər şeirin daha sonra yazıldığını düşünürlər.

Bodhidharmanın ölüm tarixi ilə bağlı müxtəlif məlumatlar var: 528, 532 və ya 536 il. Bir əfsanə var ki, onun məzarında və ya monastırın divarında İszinisin müəllif olduğu ("Əzələlərdə Dəyişiklik Qanunu") - gimnastika kompleksi, ayrıca meditativ-nəfəs məşqləri də daxil olmaqla fiziki və psixi sağlamlığın yaxşılaşdırılması üçün, oynaq gimnastikası, özünə nəzarət üsulları, düzgün həyat tərzinin qorunması, dietetika və zehni idarə etmə üsullarını təsvir edən çoxfunksiyalı sistem tapılmışdır. Buna görə də, əfsanədə deyilir ki, risalə guya Bodhidharmanın özü tərəfindən Şaolin rahiblərinə vəsiyyətnamə şəklində verilib.

1. ↑ Маслов, 2007
2. ↑ Абаев, 1994